Değersizlik İnancı...

Bir çocuk ailede; sevmeyi, sevilmeyi, değer verilmeyi, nefreti, kin gütmeyi, önemsenmemeyi, önemsenmeyi, öğrenir.  Ailede öğrenilen şeyler çocuğun kendilik algısını olumlu veya olumsuz yönde etikler. Ailede değer verilen, önemsenen, sevilen bir çocukta özgüven gelişirken tam tersi olumsuz bir aile ortamında yetişen çocuğun ise kendini değersiz ve yetersiz hissetmesine sebep olur.

Bazı ailelerde özellikle kardeşler arasındaki kıskançlığın sebeplerinden biri de özellikle küçük çocuğa ailenin abartılı bir şekilde sevgisini göstermesi ve büyük kardeşi sürekli eleştirmesi çocuk üzerinde ciddi olumsuz etkilere sebebiyet vermektedir. Tabi ki her çocuğun gelişim dönemine göre ihtiyaçları ve istekleri farklılık gösterebilir. 2 yaşındaki bir çocuğun bakımı ile 6 yaşındaki bir çocuğun bakımı ve ihtiyaçları farklıdır. Fakat ailelerin bazıları 6 yaşındaki çocuğa gereğinden fazla sorumluluk vererek sen artık “abla” veya “abi” oldun.- Şu yaptığını beğeniyor musun? -Defol gözüme görünme? Gibi sözleri hele de misafirlerin/başkalarının yanında söylemek çocuğu ne kadar çok rencide edecektir. Bu söylemi çocukla birebirken de yapmamak gerekiyor. Yanlış bir davranış yapabilir. Çocuğa bu davranışını anlatmak daha iyi ve yerinde bir tutum olur. Çoğu kere çocuk aşağılayıcı sözler karşısında yapmış olduğu yanlış hareketi düzeltemeyecektir.

Çocuğun, ergenlik döneminde başkalarıyla kıyaslanması, kendisinin diğerlerinden daha yetersiz hissetmesine neden olur. Kendi yeteneklerini ortaya çıkarmakta güçlük yaşar. İyi yönlerini, güzel taraflarını artık görmemeye, duymamaya başlar.

Mükemmeliyetçi anne-babalar siz o yaşlardayken aynı yada farklı hataları yaparak büyüdünüz, ne çabuk unutuyorsunuz. Çocuğunuzu büyütürken yüreğinde çizikler oluşturmadan büyütün, unutmayın siz ne iseniz çocuğunuz da odur. Çocuk nasıl bir ailede büyüdüyse o şekilde şekillenecektir. 

***

Asıl sorun da olumsuz çocukluk deneyimlerinin, ileriki yaşlarda kişinin kendisini değersiz hissetmesine ve başkalarının yapmış olduğu davranışlarda hep kendinde bir kusur ve değersizlik algısına neden olabiliyor. Bu kişilerde iki tür tutum gelişebiliyor. Ya değersizliğini hasır altı edip karşısındaki kişilere tepeden bakıp sürekli eleştirecek bir şeyler buluyor. Siz bir hareket yaptığınızda yada yapmadığınızda bu durumu kendini değersiz hissettirdiğini söyleyerek içten içe hem kendini hem sizi üzüyor.

Yada içe kapanık birisi ise ona bir hakaret yapıldığında, onu eleştirdiğinde sorgusuz sualsiz kabul edip sineye çekiyor. Sevgili anne-babalar hani siz de onu küçükken değersiz hissettirdiğiniz sahneler vardı ya işte içindeki çocuk ona şu mesajı veriyor. Benim en güvendiklerim, benim en yakınlarım çocukken böyle davrandıysa başkalarının da böyle davranmaya hakkı var. Bunu bilinçli bir şekilde söylemese de yaşadığı durum tam da bu şekilde cereyan ediyor.

***

Anne-baba olarak; çocuk yetişkin olunca kendinize şu sözleri söylersiniz.”- Bu çocuk neden bu şekilde davranıyor? Ona her türlü imkânı verdik. Neden kendini yaşamdan izole ediyor. Neden kendine değer vermiyor? Neden kendini ifade edemiyor? Neden girdiği her işte pes ediyo? Geçmiş olsun. Ektiklerinizi biçtiniz.

***

Değersizlik duygusu ile nasıl baş edilir?

Öncelikle değersizlik duygusunun olumsuz etkilerini azaltabilmek için duyguyu tanıyın. Bu değersizlik duygusuna neden olan olumsuz düşünceleri, yani gerçekçi olmayan düşünceleri fark etmek çok önemli. Her insan hata yapabilir diyelim ki, hata yaptın. Bunu fark et ve kendine aşırı yüklenme lütfen.

Sen önce kendini olduğu gibi kabul et, kendine değer ver, kendini sev. Güçlü yönlerini geliştir, zayıf yönlerini fark edip onları değiştirmeye çalış.

Aldığın bir eleştiri ile yerle bir olma. Eleştiriyi dinle fakat bunu tamamen kendilik algınla örtüştürme, objektif bir şekilde değerlendir.

Yaşadığın bir olumsuzlukta çözüm yolları bulma becerileri kazandıkça kendine, etrafına, söylenilen sözlere karşı tutumunda değişecektir. Sonra sen değiştikçe olaylar, insanlar, durumlar da değişecektir.

***

Şimdi ruhen ve bedenen arınma vakti. Şimdiden bayramın; kalplerdeki pası silmesini, gönüllerin şefkatle, sevgiyle dolmasını, ülkemize ve islam alemine bayramın hayırlara vesile olmasını dilerim.